Ben Cohen ile Jerry Greenfield ortaokul ve liseyi birlikte okuyan iki arkadaştı. 27 yaşlarına geldikleri 1978 yılına kadar her ikisi de iş hayatlarında başarısız olmuşlardı. O yıl birlikte iş yapma fikirleri doğduktan sonra girdikleri bir mutfak malzemesi dükkanında hayatlarının değişeceğini bilmiyorlardı.
Tohumlar atılıyor
Aslında ilk olarak birlikte “Bagel” işine girmek istiyorlardı ancak malzemelerinin pahalı olduğunu gördükten sonra dondurma yapmaya karar verdiler, çünkü hem makineleri hem de hammadesi daha ucuzdu. Eğlence olsun diye ceplerindeki son 5 dolarla ev yapımı dondurma kursuna gittiler. Sonra 400 dolar borç alarak Valmont Burlington’daki terk edilmiş bir benzin istasyonunu dondurma dükkanına çevirdiler. Başta iki çeşit olan (vanilya ve çikolata) dondurmalarını zamanla çeşitlendirmeye başladılar.
1978 yılında açılan dükkan, henüz bir sene sonra şehrin ünlü bir dükkanı haline gelir. 1979 yılında kuruluş yıl dönümlerini ücretsiz dondurma dağıtarak kutlarlar. Hatta ilerleyen senelerde bu olay geleneğe dönüşür ve bugün bile her yıl nisan ayında seçtikleri herhangi bir günde ücretsiz dondurma dağıtırlar.
Kapitalizme karşı ilk savaş
Dondurmaları iyice tanınmaya başladıktan sonra marketlere girmeye karar verirler ancak burada ilk çatışmayı Haagen-Dazs dondurmalarının bağlı bulunduğu Pillsbury şirketiyle yaşarlar. Şirketin baskısı sebebiyle dağıtıcılar marketlere Ben & Jerry’s dondurması dağıtmayı reddedince, iki arkadaşın aklına bir fikir gelir. Haagen-Dazs’ın logosundaki hamur adamdan esinlenerek “What’s the Dougboy Afraid Of” (Kim korkar hamur adamdan) kampanyasını başlattılar. Afişler, şapkalar, rozetler ürettiler. Arkadaşlarıyla marketlerin önünde eylem yaptılar. Sempati topladılar ve marketlere girmeyi başardılar.
Jerry o günleri şöyle anlatır: “İş dünyasının şeytansı bir sistem olduğunu düşünüyorduk. En popüler günlerimizde bu işi bırakmayı düşündük. Bir arkadaşımız kaçıp gideceğinize neden sistemi değiştirmiyorsunuz dedi. O günden sonra çalışanlarımıza ve çevreye daha duyarlı bir iş yapmaya karar verdik. Bizi bu felsefemiz farklılaştırdı.”
Sosyal sorumluluk şirket felsefesi haline geliyor
İki kafadar, hem ürünlerinde lezzeti hem de küçük üreticiyi korumak için muz, ceviz, vişne gibi parçaları aldıkları üreticilerin, adil ticaret sertifikasına sahip olmasına dikkat ettiler. 2006’da dünyanın ilk Adil Ticaret (Fair trade) vanilyalı dondurmasını yaptılar. Vanilya ve şekeri üreten Hintli ve Paraguaylı çiftçilere yüksek prim ödeyerek hayat standartlarını iyileştirmeye çalıştılar. Bununla birlikte dondurmanın içindeki brownie’leri evsiz insanlara iş imkanı veren New York’taki Greyston Pastanesi’nden aldılar.
Dondurmanın hammaddesi olan süte karşı olan sorumluluklarını ise “Sürdürülebilir Mandıracılık” programıyla yerine getiriyorlar. 2003’te Hollanda’da Almanya sınırına yakın bölgedeki tüm çiftçilerle anlaşmaya başladılar. Bugün Hollanda’da 550 çiftçi, ineklerinin sütünü Ben&Jerry’s için sağıyor. Çünkü Ben&Jerry’s sürdürülebilir mandıracılık programına girenlere 100 kilo süt için 50 sent daha fazla para veriyor. İneklerini ahırdan dışarı çıkarıp her gün yürütürlerse 50 sent daha kazanıyorlar. Eğitilen çiftçiler, hayvanlar ayağa kalkarken sırt kasları gerilmesin diye dizlerinin altına şilte koyuyorlar. Fazla gaz çıkarıp birbirlerini rahatsız etmesinler diye gaz yapmayan gübre yediriyorlar. Böylece ineklerin ömrü uzuyor. 4,6 yıl olan inek ömrü 12’ye kadar çıkıyor.
Sadece üretimde değil, hayatın her alanında sosyal sorumluluk
Üreticilerin desteklenmesi dışında çevreye karşı da kendilerini sorumlu hisseden şirketin çalışanları mümkün olduğunca az motorlu taşıt kullanıyor. Uçak ya da arabayla yapılan her kilometre başına doğaya geri dönecek bir yardım yapılıyor.
Çevrenin yanı sıra insan hakları, iklim değişikliği, ırk eşitliği gibi birçok konuda aktivist olan şirket birkaç yıl önce, “Ben & Jerry’s dondurmasının İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda satılması değerlerimizle tutarsız” açıklaması yaparak Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki dondurma satışını sonlandıracağını söyledi.
Kapitalizme koşullu teslimiyet
2000 yılında, Ben & Jerry’s, Unilever tarafından satın alındı. Ancak, şirketin kurucuları, sosyal misyonlarını ve bağımsız yönetim yapısını koruma konusunda anlaşma sağladı. Bu anlaşma, Ben & Jerry’s’in Unilever’in bir parçası olarak bile sosyal sorumluluk projelerine devam etmesini sağladı.
Ben & Jerry’s, dondurma sektöründeki lezzet devrimini sosyal sorumluluk bilinciyle birleştirerek, sadece tüketiciler için tatlı bir anı ortaya çıkarmakla kalmıyor, aynı zamanda dünya için de pozitif bir etki yaratmayı sürdürüyor. Bu markanın hikayesi, iyi iş yapmanın yanı sıra iyi bir insan olmanın da mümkün olduğunu gösteriyor.
Onur Özdemir 